دیابت ازجمله بیماری های مزمن شایع است که عوامل مختلفی از جمله ویژگی های شخصیتی و روان شناختی درخودمراقبتی و کنترل آن نقش دارند. دیابت یک نوع اختلال متابولیک می باشد که یکی از انواع بیماریهای مهم غیر واگیردار و مزمن بوده که امروزه در دنیا افراد زیادی به آن مبتلا هستند. دیابت در ارتباط با ایجاد مشکل در تولید و عملکرد هورمون انسولین و متابولیسم بدن است بطوری که سلولها قادر به استفاده کامل از قند(گلوکز) نبوده و قند خون بالاتر از حد طبیعی آن می شود.
انواع دیابت
- نوع یک( Insulin Dependent Diabetes Mellitus ): به نام دیابت وابسته به انسولین می باشد که به این دلیل تخریب سلولهای بتا لوزالمعده و عدم ترشح انسولین (عموماً در افراد زیر 30سال) اتفاق می افتد . این افراد نیازمند تزریق انسولین می باشند.
- نوع دو( Non-Insulin Dependent Diabetes Mellitus ): به نام دیابت غیر وابسته به انسولین می باشد . این بیماران معمولاً نیاز به انسولین ندارند و با کنترل رژیم غذایی و ورزش و سبک زندگی مناسب می توانند قند خون خود را تنظیم نمایند.(یک بیماری پیشرونده بوده و بعد از مدتی از شروع بیماری نیاز به داروهای کاهش دهنده قند می باشد.البته در موارد حاد بیماران نیاز به انسولین دارند.)
- حاملگی : این نوع دیابت در دوران بارداری بوجود می آید و عموماً بعد از زایمان از بین می رود ولی ریسک ابتلا به دیابت در سالهای بعد را بیشتر می کند.
- دیابت ناشی از بیماری ها و بعضی شرایط خاص: این نوع دیابت انواع مختلفی دارد، مانند دیابت ایجاد شده توسط داروها و نیز مواد شیمیائی و دیابت ثانویه بعلت بیماری پانکراس و غدد دیگر ایجاد می گردد.
امروزه حدود 30 میلیون نفر در آمریکا با دیابت زندگی می کنند. بر اساس پیش بینی سازمان بهداشت جهانی WHO آمار مبتلایان به دیابت تا سال 2030 دو برابر خواهد شد. خوشبختانه بواسطه درمانهای مناسب و داروهای جدید، بیماراندیابتی طولانی تر از قبل و با کیفیت بهتری زندگی می کنند.
ریسک فاکتورهای دیابت (عموماً نوع دو):
- سابقه خانوادگی
- اضافه وزن و چاقی شکمی
- سن بالای 30 سال
- دیابت حاملگی در گذشته
- اختلال قند خون ناشتا
- اختلال تحمل گلوکز
- نژاد
- سابقه تولد نوزاد با وزن بیش از 4 کیلوگرم
- شیوه غلط زندگی شامل برنامه غذایی نادرست، فعالیت بدنی کم و چاقی و اضافه وزن که از مهمترین عوامل ابتلا می باشند
دیابت از دید اقتصادی و جامعه شناسی:
مدیریت و درمان دیابت و عوارض آن از ، نیازمند صرف هزینه های قابل توجهی از سوی بیماران و سیستم سلامت کشورها می باشد. خسارات ناشی از دیابت در جخان توسط محققین مختلفی بررسی می شود از جمله انجمن دیابت آمریکا که طی گزارش های خود هزین های زیاد این بیماری را اعلام می کند که بر این اساس دیابت نسبت به سایر اختلالات متابولیکی، چیزی حدود 3/8 برابر بیشتر هزینه بر می باشد. فرد مبتلا به دیابت نوع 2 سالانه بطور متوسط 85500 دلار برای درمان بیماری وعوارض آن در طول زندگی خود هزینه می کند. نتایج تحقیقی که بروی هزینه های دیابت در طول زندگی انجام گردید در مجله ی the American Journal of Preventive Medicineمنتشر شد.
بنابراین بیماری دیابت پر هزینه ترین اختلال غدد در جهان بوده و تعداد افراد دیابتی در جهان تقریبا 460 میلیون نفر تخمین زده می شود. در هر ده ثانیه دو فرد به دیابت مبتلا می شود و در هر هشت ثانیه یک بیمار به دلیل دیابت می میرد و حتی بیماری دیابت عامل 1 میلیون قطع عضو در سال است. تقریبا نود درصد افراد دیابتی، مبتلا به دیابت نوع دو بوده و تقریبا پنجاه درصد افراد دیابتی از بیماری خود اطلاعی ندارند. کشورهای هندوستان و چین بیشترین آمار مبتلایان به دیابت را دارد. نیمی از بیماران ديابتی در اثر بيماريهاي قلب و عروق جان خود را از دست می دهند. با گذشت پانزده سال از شروع دیابت دو درصد ديابتی ها دچار نابينايي و ده درصد دچار دیگر عوارض شديد چشمي خواهند شد. حدود ده تا بیست درصد ديابتی ها در اثر عوارض كليوي جان خود را از دست می دهند. نیمی از مبتلايان به بیماری ديابت دچار عوارض سیستم عصبي در اثر دیابت خواهند شد که نیازمند دارودرمانی این مشکلات نیز خواهند بود
۱۱ درصد افراد بالای ۲۵ سال معادل پنج و نیم میلیون نفر در کشور ما،ایران، به دیابت مبتلا هستند. همچنین روند ابتلا رو به افزایش است. در حالی که پنجاه درصد این افراد از دیابت خود بی اطلاع هستند. سن ابتلا به بیماری قند غیر وابسته به انسولین یا دیابت نوع دو در جهان 55 تا 65 سالگی می باشد ولی متاسفانه در ایران سن ابتلا 45 تا 50 سالگی است.
درمان دیابت نوع 2 چگونه می باشد؟
درمان اصلی دیابت نوع 2 تغییر شیوه زندگی و اصلاح رژیم غذایی، تحرک کافی و ورزش و در صورت چاقی، کاهش وزن می باشد. اگر با رعایت موارد فوق ظرف 3 ماه قند خون به حد طبیعی نرسید علاوه بر تغییر شیوه زندگی نیاز به مصرف داروهای خوراکی زیر نظر پزشک یا داروساز می باشد.
می توان گفت مراحل درمان عبارتند از:
- مراقبت های تغذیه ای و رعایت رژیم غذایی مناسب زیر نظر مشاور تغذیه
- فعالیت بدنی و ورزشی بطور منظم
- دارو درمانی زیر نظر پزشک
- اندازه گیری گلوکز خون جهت تنظیم قند خون
- آموزش های درمانی توسط خود بیمار جهت تنظیم روزانه قند خون
رژیم غذایی بیماران دیابتی:
روزانه بطور منظم 3 وعده اصلی و 3 میان وعده در ساعات معینی مصرف کنید. در غذای روزانه شما باید از تمام گروه های غذایی زیر وجود داشته باشد و میزان مصرف هر یک از این گروهها را کارشناس تغذیه با توجه به سن، جنس، وزن، قد و نوع فعالیت و بیماریها و شرایط زندگی شما تعیین می کند
- گروه نان و غالت : از نانهای سبوس دار و کم نمک مثل سنگک، بربری و نان جو به جای نان لواش و باگت مصرف نمایید. در مصرف سیب زمینی احتیاط کنید. سیب زمینی پخته و پوره مصرف نکنید. از مصرف قند و شکر ، مربا، عسل، نبات، شکالت، شیرینی جات، بیسکوئیت، کیک، کلوچه، کمپوت، ژله، انواع شربتها و آبمیوه های قندی و نوشابه خودداری کنید و به جای آن از توت خشک و یا کشمش به مقدار کم استفاده کنید. در طول هفته حداقل 2 بار حبوبات پخته(با برنج و نان به مقدار کم) مصرف کنید.
- گروه پروتئین ها: از مصرف دل، جگر، قلوه، سوسیس، کالباس، پیتزا، پنیر پیتزا و پنیر خامه ای و پُرچرب خودداری کنید. مصرف گوشت قرمز را محدود نموده و به جای آن از گوشتهای سفید شامل مرغ(بدون پوست) ، ماهی و پرندگان و سفیده تخم مرغ (به جای زرده تخم مرغ) ، یا هفته ای 2 بار گوشت گوساله بدون چربی (مغز ران) به میزان کم استفاده کنید.
- مصرف نمک را محدود کرده و از مصرف غذاهای پر نمک مانند خیار شور، رب گوجه فرنگی، انواع سس و مانند اینها اجتناب کنید.
- گروه شیر و ماست : شیر و ماست مصرفی شما باید کم چرب باشد از مصرف شیر پر چرب و ماست چکیده و خامه ای خود داری کنید.
- گروه روغنها و چربیها : از مصرف کره، خامه، مارگارین، روغن جامد و سس مایونز خودداری کنید و به جای ان از روغنهای مایع و روغن زیتون و روغنهای گیاهی به مقدار کم استفاده کنید. به جای سرخ کردن غذاها از روشهای دیگر پخت مثل بخارپز کردن، آبپز کردن، کباب کردن و تهیه داخل فر استفاده کنید.
- گروه سبزیجات: در هر وعده ای غذایی از انواع سبزیجات که فیبر کافی دارند به صورت خام یا پخته مصرف نمایید.
- گروه میوه جات: میوه برای بیماران دیابتی ممنوع نیست ولی نوع میوه و مقدار هر میوه بستگی به قند خون بیمار دارد. بهتر است از میوه های شیرین خربزه، هندوانه ، انگور، موز، انجیر، میوه شیرین، خرمای بم، هویج نباشد .
ورزش معجزه دیابت:
ورزش علاوه بر حفظ تناسب اندام و احساس مطبوع و لذت بخش و نشاط روحی باعث کنترل وزن، کنترل قند، کاهش فشار و چربی خون، پیشگیری از سکته قلبی، تقویت سیستم دفاعی بدن، رهایی از دردهای آرتروز و به تأخیر انداختن پوکی استخوان و پیشگیری از انواع سرطان و نیز در سلامت فکر و حتی اخلاق افراد مؤثر است. ورزش همچنین در دراز مدت نیاز به دارو و انسولین را کاهش داده و روند بروز عوارض دیابت در آینده را کند می کند. ورزشهای هوازی مثل پیاده روی، قدم زدن، به آهستگی دویدن، شنا یا نرمش در آب و ورزشهای قدرتی مثل بدنسازی و ورزشهای کششی مفید می باشد.
داروها : داروهای خوراکی و انسولین درمانی
در صورتی که بیماری دیابت نوع دو با کمک برنامه غذایی و ورزش پس از 3 ماه تنظیم نشد داروهای خوراکی زیر نظر پزشک متخصص شروع می شود. اگر پس از 3 تا 6 ماه تجویز داروهای خوراکی قند تنظیم نشود، انسولین درمانی آغاز می شود. البته در مواردی که بیمار بعد از چند سال از شروع دیابت و با قند خون بالا برای اولین بار مراجعه نموده ،الزام است درمان دارویی از همان ابتدا شروع شود.
باتوجه به مطالبی که ارائه شد و آمارهای فزاینده از این بیماری در کشورمان، علاوه بر اقدامات لازم جهت پیشگیری، نقش مداخلات درمانی اثربخش، از اهمیت بالایی برخوردار است. لذا ما در داروسازی اطلس ژن با سابقه خدمتگذاري در حوزه بهداشت و سلامت، همواره دغذغه این مساله را داشتیم که با تامین تهیه داروهای مورد نیاز بیماران دیابتی علی الخصوص انسولین قلمی که به مثابه اکسیژن برای یک فرد عادی می باشد، در بهبود و کنترل این بیماری نقش ارزنده ای داشته باشیم و برنامه هایمان را بر این هدف برای سال های آتی تنظیم نماییم.
